Anna Paluch, psycholog logopeda, specjalista ds. afazji dziecięcej
| Artykuły powrót DZIECKO AFATYCZNE W SZKOLE. AFAZJA Zaburzenia języka związane z brakiem wykształcenia się kompetencji językowej lub jej wykształceniem się w stopniu niewystarczającym do prawidłowej realizacji wypowiedzi bądź też z rozpadem systemu komunikacyjnego. Przyczyną zaburzenia są nieprawidłowości zlokalizowane na najwyższym piętrze mechanizmów mowy odpowiedzialnym za kodowanie i dekodowanie wypowiedzi słownej. (Definicja Międzynarodowego Towarzystwa Logopedów i Foniatrów) NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI Specyficzne zaburzenie w rozwoju mowy i języka, które nie jest konsekwencją upośledzenia umysłowego, niedosłuchu, porażenia mózgowego czy całościowych zaburzeń rozwojowych. Wg dr Zofii Kordyl (autorki pionierskich badań dotyczących dzieci afatycznych w Polsce) w n. m. o typie afazji zaburzona jest integracja mowy (w przeciwieństwie do dezintegracji mowy u dorosłych afatyków). Oznacza to, iż u diagnozowanego dziecka mowa nie osiągnęła właściwej, pełnej formy, jednak w pewnym stopniu się rozwinęła. Zdaniem autorki określenie: niedokształcenie mowy nie ma zabarwienia pejoratywnego i zawiera element pomyślnej prognozy; o typie afazji sugeruje podobieństwo objawów występujących w języku dziecka do objawów w afazji nabytej. W niedokształceniu mowy o typie afazji mamy do czynienia z zespołem objawów specyficznych (dotyczących sprawności językowej i komunikacyjnej) i niespecyficznych (towarzyszących podstawowemu zaburzeniu). Objawy specyficzne dla n. m. o typie afazji rejestrowane są we wszystkich czynnościach mowy (powtarzanie, rozumienie, nadawanie, czytanie, pisanie) i w każdym z podsystemów języka (fonetyczno - fonologiczny, fleksyjno - składniowy, leksykalno - semantyczny, pragmatyczny). Objawy niespecyficzne (towarzyszące) to: męczliwość; zaburzenia uwagi, pamięci, funkcji percepcyjnych (w szczególności percepcji słuchowej); zaburzenia integracji sensorycznej, koordynacji wzrokowo ruchowej, motoryki (dużej, małej, grafomotoryki). Zakres objawów specyficznych, ich nasilenie oraz obecność i rodzaj objawów niespecyficznych składają się na indywidualny obraz dziecka afatycznego. Ze względu na ograniczenia w sprawnym posługiwaniu się językiem oraz deficyty dotyczące m.in. uwagi, pamięci, tempa przetwarzania informacji i wzmożoną męczliwość, każde dziecko afatyczne napotyka na trudności w edukacji szkolnej. Z tego powodu dziecko afatyczne wymaga specjalnych warunków kształcenia (cele, środki oraz rodzaj dostosowań zabezpieczających jego potrzeby). Zgodnie z przepisami prawa oświatowego, dzieci ze specyficznymi, głębokimi zaburzeniami w rozwoju językowym (afazja) otrzymują orzeczenie do kształcenia specjalnego. Obowiązek szkolny realizują w klasach integracyjnych bądź włączane są w zespół klasowy (tzw. inkluzja). W wyjątkowych sytuacjach mogą korzystać z indywidualnego nauczania. PODCZAS ZAJĘĆ LEKCYJNYCH, OPARTYCH NA PRZEKAZIE SŁOWNYM, DZIECKO AFATYCZNE: - szybko się męczy, nie jest w stanie skupiać uwagi na dłużej - szybko traci zainteresowanie zbyt trudnym zadaniem, motywację do pracy - wolniej wykonuje wszystkie zadania - słabo zapamiętuje materiał z lekcji opartej tylko na przekazie werbalnym, pozbawionej podparcia wzrokowego - może nie rozumieć słyszanych komunikatów - może nie rozumieć samodzielnie czytanych tekstów i mieć problem z ich opracowaniem - może mieć trudności w samodzielnej ocenie ważności podawanych przez nauczyciela informacji i samodzielnym wykonaniu notatki z lekcji - zwykle ma problem z samodzielnym napisaniem wypracowania - ma wyraźne ograniczenia w uczeniu się na pamięć (wolniej zapamiętuje, niedokładnie, nieadekwatnie, szybciej zapomina) - ma trudności w samodzielnym przeczytaniu i opracowaniu lektur - ma trudności ze zrozumieniem przysłów, przenośni i metafor - ze względu na trudności językowe może mieć, narastający z wiekiem, problem z nawiązywanie i podtrzymywaniem bliższych relacji z rówieśnikami - jest świadome swoich ograniczeń a jednocześnie, jak każde dziecko, ma potrzebę sukcesu i akceptacji. OGÓLNE WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELA: - zapoznaj się z opiniami logopedy, psychologa, pedagoga i każdego specjalisty uczestniczącego w diagnozie i terapii dziecka; w miarę możliwości nawiąż współpracę z terapeutami prowadzącymi dziecko - w pracy z dzieckiem afatycznym pamiętaj o jego ograniczeniach ale też poznaj, wykorzystuj i podkreślaj jego mocne strony, naturalne talenty (na pewno takie ma!) - staraj się być z dzieckiem w bliskim kontakcie; stwarzaj sytuacje wzmacniające jego poczucie wartości i kompetencji; nagradzaj wysiłek wkładany w naukę; dbaj o podnoszenie jego motywacji do nauki i pokonywania trudności; dbaj by to, czego się dziecko uczy, miało dla niego sens - staraj się wzmacniać pozycję dziecka w klasie, by czuło się akceptowane - pracując na materiale językowym dziecko afatyczne szybko się męczy - wyznaczaj ambitne ale realne cele, staraj się dzielić materiał na mniejsze jednostki, ograniczaj go do najistotniejszych treści, podawaj w formie przystępnej dla dziecka z uwzględnieniem jego trudności; zapewniaj dziecku odpowiednią ilość przerw (nawet krótkich); różnicuj zadania, by mogło uczyć się efektywnie - podając ważne informacje, zadając pytania, wydając polecenia, staraj się zwracać bezpośrednio do dziecka; zwalniaj tempo przekazu, mów wyraźnie, używaj znanego dziecku słownictwa, stosuj proste konstrukcje zdaniowe; w dłuższych wypowiedziach akcentuj najistotniejsze treści, powtarzaj komunikaty, sprawdzaj stopień ich zrozumienia - ze względu na mniejsze lub większe ograniczenia dziecka afatycznego w rozumieniu mowy wykorzystuj w pracy atrakcyjne materiały dydaktyczne (realne przedmioty, modele, schematy, plansze, liczmany, rysunki) stanowiące podparcie w rozumieniu tekstu, przerabianego zagadnienia, zadania; - opanowanie połączenia głoska litera, a następnie opanowanie techniki czytania (szczególnie przez dzieci z n. m. o typie afazji motorycznej) czytanie ze zrozumieniem np. tekstów z podręczników, zadań matematycznych, czytanie dłuższych tekstów (lektury), utrzymanie właściwego tempa czytania, uwzględnianie interpunkcji sprawia dziecku afatycznemu dużą trudność - wspieraj dziecko w tym zakresie. Znaczną poprawę można uzyskać przy czytaniu wspólnym (na zmianę), pod kontrolą dorosłego, bieżące wyjaśnianie niezrozumiałych pojęć, omawianie tekstu, podparcie tekstu rysunkiem - zapamiętanie kształtu liter drukowanych i pisanych, dużych i małych stanowi dla dziecka afatycznego (szczególnie z afazją motoryczną) duże wyzwanie; najłatwiejsze jest przepisywanie, trudniejsze pisanie z pamięci, a najtrudniejsze pisanie od siebie (wypowiedź pisemną trzeba zaplanować, użyć właściwych słów i poprawnie je zapisać, użyć właściwych końcówek fleksyjnych, zachować składnię); pisząc dziecko potrzebuje więcej czasu - pamiętaj o tym zadając dziecku do napisania wypracowanie (łatwiej pisać wg planu), oczekując sporządzenia notatki z lekcji (ważny sposób podawania informacji przez nauczyciela: intonacja, tempo mówienia, złożoność komunikatów, komunikaty podawane do grupy/bezpośrednio do dziecka, wsparcie w ocenie treści wysłuchanego tekstu, stworzenie planu, opracowanie pytań pomocniczych) - biorąc pod uwagę ograniczenia dzieci afatycznych w zakresie pamięci (szczególnie pamięci słów) nie obarczaj go koniecznością zapamiętania mniej istotnych informacji dotyczących przerabianego zagadnienia; - sposób sprawdzania wiedzy dziecka powinien uwzględniać jego ograniczenia (łatwiej mówić niż pisać od siebie), w trudnych przypadkach należy odpytywać dziecko poza grupą; dostosowywać pytania, odpowiednio je formułować (pytania zamknięte, o rozstrzygnięcie, otwarte), by ułatwić dziecku wykazanie się wiedzą; w razie , gdy dziecko ma problem z przypomnieniem sobie słowa - użyć dodatkowych pytań, kontekstu zdaniowego, podpowiedzieć pierwszą głoskę, sylabę; - pamiętaj, że dziecko afatyczne jest świadome swoich ograniczeń; na odrabianie zadań szkolnych, opanowanie przerabianych treści poświęca dużo więcej czasu niż przeciętny uczeń i tym bardziej pragnie sukcesu - należy upewniać się czy dziecko robi postępy ale też nagradzać je za wysiłek włożony w naukę - współpracuj z rodzicami - wysłuchuj ich uwag, udzielaj rad, pomagaj rozwiązywać problemy związane z nauką dziecka i jego funkcjonowaniem emocjonalnym; to rodzice (często zupełnie do tego nieprzygotowani) biorą na siebie ciężar utrwalania w domu materiału przerobionego podczas lekcji, wspierania dziecka w odrabianiu zadań, które zadajesz do zrobienia w domu - muszą wiedzieć jak to robić - znając dziecko, z którym pracujesz poszukuj takich rozwiązań, które pozwolą mu zdobywać wiedzę, rozwijać się i czerpać radość z chodzenia do szkoły - dziel się swoimi doświadczeniami i przemyśleniami z innymi nauczycielami Opracowanie: Elżbieta Drewniak - Wołosz (psycholog - logopeda) powrót |
 
|
